Bireysel Zekâ Testleri

Bireysel Zekâ Testleri

Arkadaşlar üstün yetenekli çocukların tanılanmasının önemine her fırsatta değiniyorum. Özel yetenekli çocukların tanılanması ve yetenekleri doğrultusunda eğitilmesi, potansiyellerini ortaya çıkarabilmeleri için gereklidir.Bu çocuklar bizim değerimizdir ve erozyona uğramalarını önlemek anne, baba ve öğretmenler olarak bizlerin görevidir. Çocuklarımızın üstün yetenekli olduğunu gösteren bir takım testler var. Ben bugün sizlere cocuklarımıza yapılan bireysel zeka testlerinden bahsetmek istiyorum. Kaynak olarak;  Kasım 2012 de hazırlanan Üstün Yetenekli Çocukların Keşfi, Eğitimleriyle İlgili Sorunların Tespiti ve Ülkemizin Gelişimine Katkı Sağlayacak Etkin İstihdamlarının Sağlanması Amacıyla Kurulan MECLİS ARAŞTIRMASI KOMİSYONU RAPORU’nu kullandım.

En kapsamlı zekâ testleri olan Wechsler ve Stanford Binet Zekâ Testleri pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de en yaygın olarak kullanılan zekâ testleridir. Bu iki ölçek, psikoloji ve eğitim alanlarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunların dışında kullanılan bireysel ölçekler Bilişsel Değerlendirme Ölçeği ve Kaufman Çocuklar İçin Değerlendirme Bataryası’dır . Ayrıca bireysel zekâ ölçeklerine alternatif olarak grup zekâ testleri de kullanılabilmektedir.

Wechsler Çocuklar İçin Zekâ Ölçeği :

Wechsler Zekâ Testi üstün zekâ/üstün yetenekliliğin tanılanmasında kullanılan en yaygın testtir. Wechsler Okul Öncesi ve İlkokul Zekâ Ölçeği (Wechsler Preschool and Primary Scale of Intelligence-WPPSI) 2 yaş 6 aydan 7 yaş 3 aylığa kadar, Wechsler Çocuklar İçin Zekâ Ölçeği (Wechsler Intelligence for Children-WISC), 6 yaştan 16 yaş 11 aya kadar ve Wechsler Yetişkinler İçin Zekâ Ölçeği (Wechsler Adult Intelligence Scale-WAIS) 16 yaş ve sonrası için kullanılmaktadır.

1949 yılında Wechsler tarafından geliştirilen test, 2003 yılında dördüncü sürüm ile güncellenmiştir . WISC, gözden geçirilmiş yeni formu Wechsler Çocuklar İçin Zekâ Ölçeği- (WISC-R), ve WISC-III arasında çok küçük farklılıklar bulunduğu belirtilmektedir. Yapısal olarak WISC-IV önceki sürümlerine benzese de, önemli ölçüde değişiklikler söz konusudur. İlk üç versiyonunda iki faktör -sözel ve performans- birleşiminden genel zekâ puanı -’g’ puanı- elde ediliyorken, dördüncü versiyonunda Sözel Kavrama, Algısal Akıl Yürütme, Çalışma Belleği ve İşlemleme Hızı olarak adlandırılan dört faktör yapısı incelenmektedir. Böylece testte, sadece sözel ve performans ölçümleri ile genel zekâ puanı sunmaktan uzaklaşılmıştır.

WISC-IV, toplam IQ puanının yanı sıra 4 indeks puanı verir. İndeks puanları; Sözel Kavrama (Verbal Comprehension), Algısal Akıl Yürütme (Perceptual Reasoning), Çalışma Belleği (Working Memory) ve İşlemleme Hızı (Processing Speed)’nı içerir. Testin, “Sözel Kavrama” ve “Algısal Akıl Yürütme” puanlarını oluşturan 6 farklı alt ölçek ile mükemmel zekâ ölçümleri sağlanmaktadır. Test, cevaplamak için süreyle sınırlandırılmış tek bir alt test (Blok Desenleri) içermektedir. Sadece yaygın bir şekilde kullanıldığı için değil üstün yetenekli öğrencileri tanılama için kullanıldığı, sonuçları uygun bir şekilde yorumladığı ve ikili farklılıkları  (üstün yeteneklilik – öğrenme güçlüğü) ayırt ettiği için WISC-IV’ün mükemmel bir test olduğu belirtilmektedir . Diğer yandan üstün yetenekli çocuklar, Hızlı İşlem Yapabilme Yetisi gereken görevlerde ortalama öğrencilerden hızlı olamamakta ve İşlemleme Hızı puanları toplam IQ puanlarını düşürebilmektedir. Bu nedenle, WISC-IV testi ile üstün yetenekli programına seçim yapılması uygun bulunmamaktadır.

 Stanford – Binet Zekâ Ölçeği

Stanford-Binet 5 (SB-5), 2003 yılında Cattell-Horn-Carroll’ın zekâ teorisine uygun olarak yeniden düzenlemiştir. SB-5 sözel ve görsel testler arasında eşit olarak ayrılmış 10 alt testten oluşur. Akıcı Akıl Yürütme (Fluid Reasoning), Bilgi (Knowledge), Niceliksel Akıl Yürütme (Quantitative Reasoning), Görsel-Uzamsal İşlemleme (VisualSpatial Processing) ve Çalışma Belleği (Work Memory) değerlendirilen beş yetenek alanıdır. SB-5’in temel avantajı, zamana dayalı olmamasıdır. Bu nedenle test, “yansıtıcı üstün yetenek”lileri (reflective) göz ardı etmemektedir . 2 ila 85 yaş normları arasında uygulanabilmektedir. Toplam IQ ile tanılama yapıldığı durumlarda, tanılamadaki en önemli sınırlılığı ise WISC-III’e göre puanların önemli ölçüde azalmasıdır. SB-5 test takımının üstün zekâlı/üstün yetenekli çocukları değerlendirmede etkili olup olmadığı sorusunun cevabı birçok değişkene bağlıdır. SB-5; tanılamada güçlü sözel akıl yürütme becerilerinden ziyade görsel-uzamsal ve matematik becerilerinin temel alınması, kesme noktasının 120 olarak belirlenmesi ve Rasch Puanlama Metodu kullanılması hâlinde üstün yetenekli çocukları değerlendirmede etkili olabilmektedir. Norm tablolarından çıkarılan IQ puanının, üstün yetenekli çocuklar için kullanılan diğer ölçme araçları ya da SB’nin ilk versiyonlarından elde edilen puanlardan önemli ölçüde düşük olduğu görülmektedir

 Diğer Bireysel Zekâ Testleri

Bilişsel Değerlendirme Ölçeği, 5-7 yaşları arasındaki çocuklara bireysel olarak uygulanmaktadır. Sistemde 4 bileşen, 8 alt ölçekten oluşan Temel Batarya ve 12 alt ölçekten oluşan Standart Batarya bulunmaktadır. Sistemdeki 4 bileşen; Planlama (sayıları eşleme, planlı kodlar), Dikkat (ifadesel dikkat, sayı bulma), Eş Zamanlılık (sözel olmayan matrisler, sözel mekânsal ilişkiler) ve Ardışıklık (sözcük dizileri, cümle tekrarları)’tır .

Kaufman Çocuklar İçin Değerlendirme Bataryası-II, 7-18 yaş aralığındaki çocukların zekâ ve başarılarını değerlendirmektedir. Batarya’da Ardışık Bilgi İşleme, Eş Zamanlı Bilgi İşleme, Öğrenme, Planlama ve Bilgi alt ölçekleri bulunmaktadır.

WISC-R ve Stanford Binet Zekâ Testlerinin yanı sıra Goodenough-Harris Adam Çizme Testi, Porteus Labirentleri Testi, Leiter Uluslarurası Performans Testi, Cattel Zekâ Testi ve Kohs Küpleri Zekâ Ölçeğini Türkiye’de kullanılan testler olarak sıralamaktadır .

Goodenough-Harris İnsan Resmî Çizme Ölçeği, 3-15 yaş aralığındaki çocuklara grup olarak da uygulanabilen bir testtir. Ölçeğin Türkçe uyarlaması 1971 yılında Perin Uçman tarafından yapılmıştır. Çocukların resimsel betimlemelerinin kendilerine ve başkalarına ilişkin algılarını ortaya koyduğu varsayımına dayanmaktadır. Çocukların yaptığı resimler ile zekâlarını ölçmek amacıyla geliştirilmiş olan ölçeğin çocuk hakkında karar verirken tek başına kullanılmaması önerilmektedir.

Porteus Labirentleri Testi, bireysel zekâ testi olarak kullanılan, sözel açıklamaya dayalı olmayan bir testtir. Genel yeteneği belirlemek amacıyla kullanılan test 12 labirentten oluşmaktadır. 7-14 yaş aralığında uygulanmaktadır.

Gözden Geçirilmiş Leiter Uluslararası Performans Ölçeği (LEITER-R), 2-21 yaş aralığında uygulanmak üzere desenlenen test, bireylerin zihinsel performanslarını belirlemeyi amaçlamaktadır. Dile dayalı olmayan ve kültürel normlardan arındırılmış bir performans testidir. Ölçeğin zihinsel yetersizliğin ve üstün zekâlılığın tanılanmasında kullanıldığı belirtilmektedir.

Cattel Zekâ Testi, R. B. Cattel (1957) tarafından geliştirilen testin Türkçe uyarlama çalışmasını Toğrol (1974) gerçekleştirmiştir. 2A, 2B ve 3A formları bulunmaktadır. 4-7, 7-14 ve 14+ yaş aralığında uygulanabilen kültürden arınmış bir testtir.

Kohs Küpleri Zekâ Ölçeği, 3-19 yaş aralığında bireysel olarak uygulanabilen süreli bir testtir. Ölçek 17 kart ve desenli küpten oluşmaktadır.

Grup Zekâ Testleri

Grup zekâ testleri, bireysel testlerden daha az güvenilir ve geçerli testlerdir. Motive edilmeyen çocuklar informal olarak gözlenen yeteneklerinden daha düşük IQ puanları alabilirler. Grup testleri genellikle okumaya ağırlık verir ve gerçek okul başarısıyla yüksek düzeyde ilişkilidir. Bu testlerden elde edilen düşük puanların, zayıf okuma becerisini yansıtıyor olması mümkündür. Grup testleri süreli olduğundan, bu testlerde hız önemli bir faktördür. Bireysel zekâ testlerinde aynı durum söz konusu değildir. Süre faktörü daha çok yansıtıcı (reflective) ve mükemmeliyetçi üstün yetenekli çocukların puanlarını düşüren bir etkiye sahip olabilir .Grup zekâ testlerinin en büyük avantajı, ders notları düşük olan, gerçek potansiyeli hakkında ipucu yansıtamayan ve dolayısıyla akademik olarak başarısız görünen öğrencileri tanılayabilmesidir. Bununla birlikte sadece zekâ testi puanlarına ağırlık verilmesi yaratıcı öğrencilerin, sanat, müzik, bilgisayar, matematik ve sosyal çalışma gibi akademik ve sanat alanlarında üstün öğrencilerin ve daha yansıtıcı (reflective) ve mükemmeliyetçi öğrencilerin belirlenememesi sonucunu beraberinde getirebilir. Zekâ, testlerden elde edilen değer ile eş anlamlı değildir. Bir çocuğun zekâ testinde kesme noktası ile üstün yetenekli olarak etiketlenmesi, üstün yetenekliliğin tek boyutlu bakış açısını desteklemektedir. Kesme noktasını geçemeyen diğer bütün çocuklar ‘üstün yetenekli olmayan’ olarak değerlendirilmektedir. Bu durum zekâ testlerinin en önemli sınırlılıkları arasındadır.

 Sözel Olmayan Zekâ Testleri

Sözel olmayan, akıl yürütmeyi değerlendiren testler; dil, kültürel ve ekonomik dezavantajları nedeniyle başarısız olan ve işitme, konuşma, dil güçlükleri olan üstün yetenekli öğrencileri tanılamada kullanılmaktadır. WISC-Performans Ölçeği sözel becerilere vurgu yapmadığından kimi zaman sözel olmayan ölçü olarak kabul edilebilmektedir. Üstün zekâ/üstün yetenekliliği tanılamada kullanılan sözel olmayan zekâ testleri; Raven-İlerleyen Matrisler, Leiter Uluslararası Performans Ölçeği, Naglieri Sözel Olmayan Yetenek Testi’dir . Sözel olmayan zekâ testlerinin her biri kendine özgü niteliklere sahiptir .