Neurofeedback

Neurofeedback

Arkadaşlar Neurofeedback ile ilgili sorularınıza cevap bulabileceğiniz Çocuk ve Genç Psikolojik Danışmanlık Merkezi’nin yazısını sizlerle paylaşıyorum.

Dikkat eksikliğine bağlı sıkıntı yaşayan öğrenci sayısı gün geçtikçe artış göstermektedir. Dikkat eksikliği sıradan bir dalgınlık değil, tıbbi testler ile tanısı konulan bir bozukluktur.

Dikkat testleri ile elde edilen bilimsel veriler, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda tanı konulmasında uzmanlara yol göstermektedir. Son 20 sene içinde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tanısı konulan çocuk sayısında ciddi artış gözlenmektedir. Bunun sebebi, 20 sene öncesine kadar bu rahatsızlığın daha az gözlenmesi değil, günümüz tanı koşullarının ve uygulanan test sistemlerinin gelişmiş olmasındandır.

Beyin Dalgaları Görüntülenmesi ile Dikkat Eksikliği Tanısının Konulması

2013 senesindeki bilimsel gelişmeler ile, beyinde dikkatin bilişsel fonksiyonlarını yöneten ilgili bölgenin nasıl çalıştığını öğrenebiliyoruz. 30 dakikalık beyin dalgalarının görüntülenmesi sonrasında, dikkat eksikliği varlığını kesin olarak tespit edilebilmektedir. Beyin dalgalarının görüntülenmesi ile dikkat eksikliği tanısının konulması 15 Temmuz 2013 günü Amerika USA FDA tarafından resmi olarak onaylanan görüntüleme, tanı ve tedavi yöntemidir.

Eskiden Dikkat Eksikliği Yok Muydu?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tanısı, özellikle çocuk ve ergenlerde, uzman çocuk psikiyatrisi ve ergen psikiyatristi tarafından konulmalı ve tedavisi ilgili uzman doktor tarafından düzenlenmelidir.

Amerikan Pediatri Birliği’nin Aralık 2011’de yayınladığı DEHB Tedavi Kılavuzunda, tanı ve tedavi uygulamasının 4 yaşından itibaren başlatılması gerekliliği ön planda tutulmaktadır.

Zira çocuk çağında 4 yaşından itibaren bu rahatsızlığın tanısının konması mümkün olduğu gibi, tedavi konusunda izlenecek yeni ve farklı birçok alternatifler gelişmektedir. Çocuğun dikkat düzeyi ve dikkat derinliği, öğrenme sürecinde çok önemlidir. Çevresinden doğru mesajları alması, bu mesajları doğru yorumlaması ve öğrenme sürecinde bu mesajları kullanması için, dikkat süreci eksiksiz çalışmalıdır. Eğer aile çocuğunda dikkat eksikliği sorunu olduğunu fark etmez ya da gerekli tedaviyi doğru uzmanlardan almaz ise, çocukta okul eğitim-öğretim sisteminde anaokulundan itibaren akademik sorunlar yaşanabilir.

Dikkat Eksikliğine Bağlı Belirtiler

Çocuklar genel olarak aktif, meraklı ve heyecanlıdırlar. Dikkat Eksikliği olan çocuğun ailesi adına bazen çocuklarında böyle bir sorun olduğunu kabul etmeleri kolay olmaz. Aileleri en çok yanıltan ise, çocuğun saatlerce televizyon izleyebilmesi ya da bilgisayar oyunları oynuyor olmasını, dikkatiyle ilgili bir sorun olmadığı yönünde değerlendirmeleridir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu sorunu olan çocuklar, kendi istedikleri şekilde televizyon izlerken ya da bilgisayarda oyun oynarken bir sorun yoktur.

Bu rahatsızlıkta beynin etkilenen bölgesindeki değişimlere bağlı olarak, çocuğun kendi istediği bir aktivitede ve çocuğun istediği zaman diliminde dikkatini toplamasında problem yoktur. Sorun, dikkatin özellikle yönlendirilmesi gereken bir konu olduğunda dağılmasıdır. Sınıf ortamı, ders dinlenmesi, ev ödevlerinin yapılması, bir spor aktivitesinde takım oyuna uyum gibi konularda, dikkatin özel olarak toplanması gerektiği anlarda, dikkat eksikliği ortaya çıkmaktadır.

Dikkat eksikliğine bağlı olarak çocuklarda sıklıkla gözlenen belirtiler şunlardır:

– Çocuk özel olarak bir konuda dikkatinin toplaması gerektiği zaman sorun yaşamaktadır: ev ödevi, takım sporu vb.
– Detaylı ve dikkat gerektiren işlerde, dağınık ve düzensiz şekilde iş üretir
– Başka çocukları hiç etkilemeyen dış uyaranlar, onların dikkatini çok rahatlıkla dağıtır.
– Dikkatini toplaması ve sürdürmesi gereken görevlerde çok sıkıntı yaşarlar
– Verilen görevlerin tamamlanmasında sıklıkla sorun yaşanır
– Tamamlanmamış ve yarım kalmış bir işten diğer yeni bir aktiviteye geçerler.
– Çok fazla ertelerler
– Günlük aktivitelerde çok fazla unutkanlık yaşarlar
– Düzensizdirler
– Tepkisel olarak karar verirler. Dur-Düşün-Yap modelini uygulamakta sorun yaşarlar. Bu sebeple davranışlarına bağlı sorun yaşarlar.

Dikkat Eksikliğinin Nedenleri

Dikkat eksikliği veya dikkat dağınıklığı, bireyin zekâsı ile ilgili olan bir sorun değildir; beynin çalışma sisteminde farklılık vardır. Beyin görüntüleme araştırmaları göstermektedir ki, Dikkat Dağınıklığı ya da Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan bireylerin beyin aktivitelerinde (özellikle beyin dokusunun ön bölümü olan frontal bölgede) normale göre azalma gözlenmektedir. Beyin dokusunun her bölgesinin farklı görevleri vardır. Beyin ön bölgesi olan frontal bölgenin görevi, yürütücü fonksiyonların kontrolüdür.

Beynin bu bölgesinde sorun yaşandığında, şu fonksiyonlarda sıkıntılar ortaya çıkar:

– Organize olmak
– Dikkati toplamak ve sürdürmek
– Problem çözmek
– Kısa süreli bellek
– Dürtülerin kontrolü

Dikkat eksikliği olduğunda, bu fonksiyonları kontrol eden beyin bölgesindeki aktivitenin azalmasına bağlı, sorunlar ve belirtiler gözlenir.

Dikkat Eksikliği Bozukluğunda DİKKAT GELİŞTİRME EGZERSİZLERİ: NEUROFEEDBACK

Neurofeedback egzersizi, dikkat sisteminin istenen bölgesinde doğru egzersizler ile gelişme yapılmasına imkân sağlayan bir tedavi yaklaşımıdır.

Neurofeedback kelime anlamı şudur:
Neuro = nöronlar, yani beyin dokusu
Feedback = geri bildirim, yani görüntülenen beyin dalgalarına yanıt oluşturmak

Neurofeedback, İngilizce bir kelimedir ve Türkçe okunuşu şu şekildedir: nörofidbek

Neurofeedback egzersizi, bir bilgisayar destekli dikkat egzersiz sistemidir. Kişi kendi dikkat becerisini geliştirirken, dikkatini nasıl odaklayacağını ve odaklanmış dikkatini nasıl sürdüreceğini öğrenir. Geliştirilebilen bir beceri olan dikkat becerisi, bilgisayar destekli bir program olan neurofeedback ile başarıyla geliştirilir. Dikkat becerisini oluşturan beyin dalgaları izlenerek, dikkatin odaklanma ya da dikkati sürdürme becerisine yönelik dikkat egzersizleri uygulanır. Belirli seans ve protokoller ile uygulanan bilgisayar destekli dikkat egzersiz programı neurofeedback, kişinin kendi dikkat merkezinden aldığı sinyallere karşı, kendi dikkat sistemini tekrar düzenlemesi temeline dayanmaktadır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) konusunda öncelikli olarak tanının bilimsel testler ile doğrulanması sonrasında, Neurofeedback ile frontal bölgedeki beyin aktivitelerinin arttırılması ve dikkatin hedeflenen düzeylere ulaştırılması ve böylece dikkat eksikliği tedavisi sağlanır.

Neurofeedback Egzersizlerinin Etkinliği Hakkında Bilgiler

Klinik araştırmalara göre Neurofeedback egzersizleri eğitimi, DEHB belirtilerini azaltmada yüksek başarı oranı sağlamaktadır. Dikkatin düzenlenmesine bağlı olarak, DEHB’li çocukların IQ skorlarını olumlu etkilemektedir. Davranış sorunları (örneğin, öfke nöbetleri, saldırganlık) gibi durumlarda, neurofeedback çocukların dürtüsel davranışlarını kontrol etmelerine yardımcı olabilir. Depresyonda, duygu durum ve enerji kademeli olarak artabilir Anksiyete durumlarında, bireylerin anksiyete sıklığında ve yoğunluğunda azalma gözlenebilir.

Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Amerikan Akademisi’ne göre Neurofeedback egzersizleri, şu hastalıklarda klinik tedavi kılavuzu kriterini taşımaktadır: Dikkat Eksikliği, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), nöbet bozuklukları, anksiyete (örneğin, Obsesif Kompulsif Bozukluk, Yaygın Anksiyete Bozukluğu, Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Fobiler), depresyon, okuma bozukluğu. Bu veri klinisyenlere yukarıdaki hastalıklarda Neurofeedback uygulamasını önermektedir.

Amerikan Pediatri Birliği Dikkat Eksikliği Tedavisinde Neurofeedback Öneriyor

Çocuklarında dikkat eksikliği tedavisi için ilaç kullanmayı tercih etmeyen aileler, kalıcı bir tedavi yöntemi tercih eden aileler ve ialç tedavisini yan etkisi sebebiyle ilacı tedavisini bırakmak zorunda kalan aileler için bir alternatif tedavi yöntemi olan neurofeedback, Amerikan Pediatri Birliği tarafından Kasım 2012`de Dikkat Eksikliği tedavi protokollerinde, “Level 1 – Best Support”, en çok önerilen tedavilerden birisi olarak açıklamıştır. (http://www.readytofocus.com/images/uploads/CRPsychosocialInterventions.pdf)

Dikkat Yönetiminde İLAÇSIZ ve KALICI Gelişme:
NEUROFEEDBACK EGZERSİZLERİ:

Neurofeedback – Dikkat Geliştirici Egzersizler, dikkat eksikliğine bağlı gözlenen sorunların çözümünde gelişme sağlayan egzersizlerdir. Neurofeedback egzersizlerinin sağladığı fayda ile öğrencilerde dikkat eksikliği bozukluğuna bağlı yaşanan okul sorunları, sınav performansı ve ders çalışma alışkanlığının düzenlenmesi konusunda olumlu gelişmeler sağlamaktadır.

Neurofeedback egzersizlerinin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tedavisindeki etkinliği göz önüne alındığında, tedavide ilaç tedavisinin aile tarafından öncelikle tercih edilmediği durumlarda ya da ilaç tedavisi yan etkileri sebebiyle tercih edilmediğinde, Neurofeedback egzersizleri tercih edilen tedavi yöntemidir. (Kaynak: Çocuk ve Ergen Psikiyatri Klinikleri Kuzey Amerika, 2005)