Özel Öğrenme Güçlüğü Nedir?

Arkadaşlar Psikoloji Gazetesi’nde yayınlanan yazıyı sizlerle paylaşıyorum.

Genel olarak baktığımızda “özel öğrenme güçlüğü” yaşayan çocuk sayısı oldukça fazladır. Disleksi eğitim ve aileler tarafından yeterince bilinmediğinden bu özel durumu olan çocuklar gerek okul içinde gerekse de aile ve çevre içinde pek çok zorluklarla karşılaşmaktadırlar.

Peki özel öğrenme güçlüğü “Disleksi” Nedir?

Disleksi zekası normal yada normal üstü olan herhangi bir duyusal, nörolojik, fiziksel, ruhsal ve kültürel özellikleri olmayan okuma, yazma, matematik, kendini ifade etme, düşünme, zaman ve mekena yönelme alanlarında biri veya birkaçında yetersizliğe yol açan bir bozukluktur.

Disleksi gelişimsel nörolojik fonksiyona bağlı okuma sorunlarını ifade eder. Disleksi bir sendrom olup pek çok alt grubu vardır. Disleksi üstün zekalı çocuklarda veya averaj altı çocuklarda açığa çıkabilir.

Sınıflandırılması:

• Okuma Bozukluğu (disleksi)
• Aritmedik Bozukluğu (Discalculi)
• Yazılı Anlatım Bozukluğu (Disgrafi)
• Okuma yazma bozukluğu ( Disleksi)

Boder, klinik bulgular temelinde halen yaygın kabul gören üç tip okuma bozukluğu saptanmıştır. Buna göre “disfonetik okuma bozukluğu” (harf-ses ilişkisi bozulur), “diseidetik okuma bozukluğu” (kelimeleri bir bütün halinde okuyamaz; harf harf okur veya hiç okuyamaz) ve bunların karışımından oluşan üçüncü tip okuma bozuklu¤u vardır. “Disfonetik tipe işitsel disleksi” de denir. Görsel işitsel bağlantı yokluğunda görsel imge (harf) bir ses uyandırmaz ve grafem-fonem ilişkisi bozulur. Gelişimsel disfazisi (gelişimsel konuşma bozukluğu) olan çocuklarda bu tip bir disleksi gelişebilir. Diğer bir ismi, dilsel disleksidir. Diseidetik tip görsel disleksi olarak da bilinir. Disfonetik tipe göre daha seyrek oldu¤u (%5) sanılmaktadır. Bunun dışında pek çok model vardır ancak hiçbir model şimdilik disleksiyi tam olarak açıklayamamaktadır. Disleksili çocuklarda motor bozukluklar sıktır. Sol eldeki belirgin zayıflığın yanı sıra sağ el yavaşlığı dikkati çeker. Fakat yaş arttıkça ve motor performans görsel olarak desteklendikçe disleksisi olanlar bazı motor ilerde daha yetkin bulunmuştur. Disleksi %39 dil sorunları, %37 artikülasyon ve görsel motor sorunlarla, %16 görsel mekânsal ile ilişkilidir.Yukarı-aşağı ve sağ-sol kavramlarını karıştırırlar. Disleksi çocukların %50-80’inde gelişimsel disfazik defektiler saptanmıştır. Konuşmaya geç başlamaya, konuşmanın yavaş gelişmesi ve tam bir ifade yetisi kazanamaması ve ince motor hareketlerde bozukluk gibi zorluklar söz konusudur.

Disleksin belli bir tedavisi yoktur. Yüksek zeka, sorunların erken tanınması, olumlu kişilik, yoğun eğitim ve öğretim çevrenin teşvik edici olması önemlidir. Yaşla birlikte okuma sorunları düzeli; fakat daima yaşıtlarının gerisinde kalırlar. Bütün bu hadi kaplama, kaşın zekası yüksek bir disleksili, bazı derslerde örneğin, grafik sanat ve sayıya dayalı alanlarda başarılı olabilir.

Aritmetik Bozukluğu ( Discalculi)

Aritmetik bozukluk edinsel yada gelişimsel serebral bir patolojiye bağlı olarak sayısal ilişkileri kavramada, hesaplamada, sayısal sembolleri görsel ve mental olarak tanıma, kullanma ve yazmada açığa çıkan defisitlere verilen isimdir. Aritmetik bozukluk olan çocuklar sayıları bozuk şekilli, sıklıkla yer değiştirmesi, ters dönmüş veya baş aşağı edilmiş şekilde yazarlar. Basit işlemleri yapamazlar, çok basamaklı sayıları okumada zorluk çekebilirler. Çocuklarda başlıca 2 tip bozukluk seçilir. Birisi hesaplama, diğeri akıl yürütme alanlarıdır.

Hesaplamada sayıları ters çevirme, işlemleri bozuk sıra ile yürütme, işlemleri yanlış yapma söz konusudur. Akıl yürütmenin bozulduğu tipte dil sorunu da vardır, sözel problem çözme, komutları anlama ve sorunu akılda tutup bir plana göre adım adım çözme bozuktur.

Yazılı Anlatım Bozukluğu (Disgrfai)

Disgrafi, yazma yeteneğin de gelişim gecikmesi yada edinilmiş bir kayıptır. Yazı en son kazanılan dilsel yeti olduğu için dil bozukluklarında en çabuk kaybolan ve bozukluğu en kalıcı olan, bir çocuğun okul dönemin de tek sorunu disgrafi olabilir.

Özel Öğrenme Güçlüğü olan Çocukların Genel Davranış Özellikleri

Okul öncesi dönemde

• Konuşmada gecikme olabilir
• Sağ-sol karıştırılır
• Zaman ve yön kavramları birbirine karıştırılır
• Zorluklar yaşarlar

Okul döneminde

• Okuma ve yazma zor öğretilir
• Yavaş ve hatalı okunur
• Matematikte güçlük çekerler
• Dil sorunları görülür
• Yuvarlak ve düz çizgiler oluşur. Harfleri yazmada zorluk yaşar
• Dilde b ile p harfleri karıştırılır
• Harflerin sırası karıştırılır. “İncir” yerine “Zincir” söylerler
• Aşırı düzensizlik görülür
• Motor koordinasyonu yaşar
• Özgüven yoksunluğu yaşarlar
• Uyum sağlama sorunu yaşarlar
• Görsel ve işitsel algıda yavaşlık söz konusudur

Tedavisi

Öğrenme bozukluğu tedavisinde ilaç kullanılmaz, tedavi eğitimde gerçekleşir. Öğrenme güçlüğü olan çocuk ve gençlerin eğitimi sadece normal sınıf müfredat programı ve özel ders ile gerçekleşmemektedir. Tanı koyulup değerlendirme yaptıktan sonra oluşturulan özel eğitim programıyla ve psikopedagojik yaklaşımla yapılacak eğitsel terapi ile öğrenme gerçekleşmektedir. Psikolojik destek alınmadığında öğrenme bozukluğu kendiliğinden düzelmemektedir. Terapinin amacı, her çocuğun ihtiyacı doğrultusunda öğrenme deneyimler kazanması gerekmektedir.