Problem Davranış Gelişmeden Önce Neler Yapabilirsiniz?

Problem Davranış Gelişmeden Önce Neler Yapabilirsiniz?

Arkadaşlar Uzman Psikolog ve Aile Danışmanı Demet Polat’ın yazısını sizlerle paylaşıyorum.

Davranış problemi;

• Çocuğun yeni beceriler öğrenmesini engeller.

• Ortama uyum sağlamasını zorlaştırır.

• Kendisine, başkalarına ya da çevresine zarar veren içeriktedir.

Bir davranışın davranış problemi olması için içinde bulunduğu gelişim döneminin özelliği olmaması gerekir. Örneğin 1.5-3 yaşta özerklik dönemidir, çocuk hareketlidir ve her şeyi kendi yapmak ister. İkincisi bu problem gün içerisinde sık tekrarlarla ortaya çıkmalıdır.

Davranış problemlerine olduğu anda tepki vermek için elbette bazı teknikler vardır ama bu tekniklerden önce bazı düzenlemeler yaparak da davranış problemlerini azaltabilirsiniz.

Problem davranış gelişmeden önce yapılabilecekler:

Önleyici açıklamalar-anlaşmalar yapmak:

Sık karşılaşılan problem durumlarda durum gelişmeden önce çocuğa ondan istenen davranış açıklanabilir, kurallar ve sınırlar önceden hatırlatılabilinir. Çocuğun kendi üstündeki kontrolünü geliştirmeye yarar. Çocuk kendini durumun gerekliliklerine göre ayarlar. Örneğin, misafirler geldiğinde çocukları davet edip odanda oyun oynayabilirsiniz.

Takdir etmek:

Çocuk problemli davranışı göstermediğinde bunu fark etmek ve bunu takdir etmek. Çocuğu değil, davranışı övmek esastır. Örneğin, aferin, arkadaşlarınla odanda çok güzel oyun oynuyorsun.

Olumsuz davranışı göz ardı etmek:

Özellikle daha küçük çocuklar olumsuz davranışta ısrar ettiklerinde bazen en iyi yöntem olumsuz davranışı görmezden gelmek ama olumlu davranışı gösterdiği ilk anda bunu takdir etmektir. Olumlu davranışı pekiştirmeye yarar. Örneğin, sürekli çığlıklar atarak dikkatinizi çekmeye çalışan bir çocuk susar susmaz sustuğu anda “bana bir şey mi söylemek istiyorsun?” diye sorarak neye ihtiyacı var bunu öğrenebilirsiniz.

Ortamı düzenlemek, değiştirmek:

Problem davranışın ortaya çıkmasını sağlayan belirli bir ortam ise bunlarda bir düzenleme yaparak davranışı azaltmayı planlayabilirsiniz. Örneğin, sürekli çekmeceleri karıştıran 2-3 yaşında çocukları tehlikeden korumak ve her yeri karıştırmalarına engel olmak için evin bir bölümünde alt çekmecelere onun oynayabileceği tehlike yaratmayan eşyalar ya da oyuncaklar konulabilir. Mutfakta alt çekmecede plastik tabak, kaşık, bardaklar olması çocuklar için aynı zamanda keyif vericidir.

Birlikte çözüm yolu düşünmek:

Misafirler geldiğinde etrafı dağıtan, bağırıp, insanlara zarar vermeye çalışan bir çocuğu düşünelim. Böyle bir ortamda çocuk muhtemelen sıkılıyordur ve ilgi istiyordur. Normal yolla ilgi görmediğinde, bu şekilde davranarak ilgi görecektir. Böyle bir günün sonunda onunla konuşarak misafir geldiğinde ne yaşadığı, neler hissettiği, ne yapmak istediği, sıkılmamak için neler yapabileceği, bunun için sizin ya da misafirlerin ona nasıl yardımcı olabileceği ile ilgili çözüm odaklı bir paylaşım yapabilirsiniz.

Problem davranışı bir tür mesaj, ifade aracı olarak algılamak:

Davranışın altındaki ihtiyacı, duyguyu, bunun çocuğun iç dünyasındaki önemini anlamaya çalışınız. Bu çocuk neden bu davranışa başvuruyor sorusuna cevap bulduğunuzda nasıl müdahale edeceğiniz hakkında da ipucu edinebilirsiniz. Örneğin nedensiz bağırmaları varsa, bunu görmezden geliniz. Bu bağırmalarını uzun süre onu ilgisiz bırakmanıza bağlıyorsanız davranış bittikten kısa bir süre sonra (birkaç dakika), hemen bir etkinliğe yönleniniz.

Bu davranış, ihtiyaç ya da duygu karşısında nasıl hissettiğinizin farkına varmak:

Tepki vermeden önce kendi kızgınlık, tahammülsüzlük duygularınızı yatıştırmalısınız. Çocuklar komplike düşünmezler, size kasıtları yoktur. Sadece almak istediklerini almak için çeşitli yöntemlere başvururlar. En doyumsuz noktaları ise ilgi ve sevgidir.

Tepki vermeden önce bir an durup gözlemlemek, düşünmek:

Çocuğunun bu davranışı karşısında nötr düşünceler (bana kasıtlı olarak mı yapıyor, bıktım artık, şımarık vs. gibi olumsuz düşünceler olmaksızın) ile sadece çocuk ne oldu da böyle davranıyor, neye ihtiyacı var, nasıl müdahale edersem bu olumsuz davranışı durdururum sorularına çok hızlı bir şekilde cevap bulunuz.

Bu ihtiyacı, duyguyu anladığınızı çocuğa ifade etmek:

Yargılamadan, eleştirmeden, ayıplamadan, öfkelenmeden, azarlamadan, bıkkınlık belirtmeden olabildiğince kabul edici bir şekilde yaklaşınız. Mümkünse bu ihtiyacı doyurunuz. Mümkün değilse problem davranışa sınır koymalısınız ya da bu isteğe hayır demelisiniz