Üstün Yetenekli Çocukların İhtiyaçları Nelerdir?

Üstün Yetenekli Çocukların İhtiyaçları Nelerdir?

Üstün Yetenekli /Özel Yetenekli çocuklarımızın normal çocuklarımızdan farklı bir yapıya sahip olduğu ve normal çocuklarımızın dışında  farklı ihtiyaçlarının bulunduğu yapılan çeşitli araştırmalar sonucunda kesinlik kazanmıştır. Nedir üstün yetenekli çocuklarımızın ihtiyaçları? PROF.DR Yaşar Özbay’ın bu konu hakkındaki yazısını sizlerle paylaşıyorum.

Gelişimsel açıdan üstün yetenekli çocukların ihtiyaçları akranlarına göre farklılık sergiler. Üstün yetenekli çocukların zihinsel heyecan, güçlüklerle mücadele, yaratıcılık, keşfetme ve üretme açısından ihtiyaç ve beklentileri yaşıtlarına oranla daha fazladır. Erken çocuklukta, üstün yetenekli çocukların bilişsel gelişimi, aile içinde edindikleri deneyimlere bağlıdır. Bu açıdan, üstün yetenekli çocuğu olan ailelerin, çocuklarının özelliklerini ve bunlara özgü ihtiyaçlarının farkında olmaları çocukların gelişimini teşvik eder. Genel olarak üstün yetenekli çocukların ihtiyaçları aşağıda verilmiştir:

• Her üstün yetenekli çocuk diğer akranları gibi bir birey olarak gelişimini her yönüyle tamamlamaya ihtiyaç duyar.

• Üstün yetenekli çocuk, başkaları tarafından tanınmaya ve anlaşılmaya ihtiyaç duyar. Çevresindeki insanların üstün veya özel yetenekliliğe gösterdiği tepkiler ve kendisi ile ilgili hissettikleri, onu duygusal olarak yıpratabilir.

• Üstün yetenekli çocuklar, ebeveynleri tarafından sevilmelerinin nedeni olarak başarılı ve yetenekli olmalarını görürler. Bu nedenle de sürekli başarılı ve en iyi olma kaygısı taşırlar ki bu durum, kendilerinde huzursuzluk ve güvensizlik yaratır.

• Üstün yetenekli çocuklar, gelişimleri boyunca, yeteneklerinden yararlanabilecekleri ve kendilerini gösterebilecekleri bir eğitim modeline ihtiyaç duyarlar. Bu ihtiyaçları karşılanmaz ise sahip oldukları özellikleri ortaya çıkarma şansı bulamazlar. Bu riskle karşılaşmamak ve yeteneklerinin atıl duruma düşmemesi için çocukların, erken tanılanmaya ihtiyaçları vardır.

• Üstün yetenekli çocukların tanılanmasında, ebeveyn- öğretmen işbirliğine ihtiyaç vardır. Bu ortak çalışma, tanılamanın erken ve doğru yapılmasını sağlamanın ötesinde, bu çocukların zihinsel, bedensel, duygusal ve sosyal açılardan gelişmelerinde de önemli katkılar sağlar.

• Üstün yetenekli çocuk, bir bütün olarak değerlendirilmeye; yetenekli olduğu alanların dışında da özellikleri ve fiziksel, duygusal, sosyal ihtiyaçları olduğunun bilinmesine ihtiyaç duyar.

• Her çocuk gibi, üstün yetenekli çocuklar da fiziksel aktivitelerle ilgilenmeye ihtiyaç duyarlar. Fiziksel aktivitelere katılmak ve oyunun hayatlarının bir parçası olmaktan çıkarmak onların gelişimini engeller.

• Üstün yetenekli çocukların yeteneklerini geliştirebilmelerine yönelik verilecek eğitimin yanı sıra, kendilerine uygun imkânların sağlanmasına da ihtiyaçları vardır. Bu çevre koşulları ve düzenlemeleri sağlanmadığında üstün yetenekliler için gelişimlerini sürdürmek mümkün olmayabilir.

• Üstün yetenekli çocuklar, farklı yaş gruplarından ve farklı sınıflara devam eden, kendileriyle benzer özelliklere ve yeteneklere sahip çocuklarla iletişim kurmaya ihtiyaç duyarlar.

• Üstün yetenekli çocuklar, yönlendirilmekten hoşlanmazlar. Kendilerine verilen direktifler doğrultusunda hareket etmeleri beklenirse, istenmeyen tepkiler verirler.

• Üstün yetenekli çocuklar sahip oldukları özelliklerin ve yeteneklerin yöneticisi kendilerinin olmasını isterler. Bu nedenle çocukların kendi özelliklerine liderlik etme ihtiyaçları vardır.

• Üstün yetenekli çocuklar, daha fazla bilgiye ulaşabilmek için evde ve okulda ulaşabilecekleri daha fazla bilgi kaynaklarına ihtiyaç duyarlar.

• Üstün yetenekli çocuklar, sürekli benzer faaliyetlerde bulunmaktan hoşlanmazlar. Bu nedenle onların yeteneklerini ortaya koyabilecekleri ve geliştirebilecekleri farklı etkinliklerle ilgilenmeye ihtiyaçları vardır.

• Üstün yetenekli çocuklar, okuldaki derslerini fazla çaba harcamaksızın takip edebildikleri için, öğrenim hayatları boyunca uzun süreli, düzenli ve planlı ders çalışma alışkanlığı kazanamazlar. Bu nedenle, onların eğitim yaşantılarının başından itibaren uzun süreli, düzenli ve planlı çalışma alışkanlığını kazanma konusunda rehberliğe ihtiyaçları vardır.

• Üstün yetenekli çocuklar, zaman baskısı altında çalışmakta zorlanırlar. Bu çocukların kendi zamanlarını kendilerinin yönetmelerine ihtiyaçları vardır.

• Üstün yetenekli çocuklar, kendilerini geliştirebilecekleri, yeteneklerini sergileyebilecekleri, farklılıklarını ortaya koyabilecekleri bir okula ihtiyaç duyarlar.

• Üstün yetenekli çocuklara, özelliklerine uygun ve potansiyellerini geliştirebilecekleri bir eğitim içeriği sunulmalıdır. Bu programlar çocukların ihtiyaçları doğrultusunda farklılaştırılmış ve bireysel eğitim programı niteliğinde olmalıdır.

• Üstün yetenekli çocuklar, tam yapılandırılmış eğitim programlarından çok, yarı yapılandırılmış veya yapılandırılmamış eğitim programlarına ihtiyaç duyarlar.

• Üstün yetenekli çocuklar için hazırlanacak programların araştırma, inceleme, gezi, deney ve gözlem yapmaya ve soyut düşünmeye yönelik hazırlanması gerekmektedir.