Yetenek Nedir?

Yetenek Nedir?

Yeteneğin ne olduğuna, nasıl oluştuğuna, nasıl anlaşıldığına ve yetenek denildiğinde hangi özellikleri taşıması gerektiğine ilişkin literatürde çok farklı olmakla beraber, yakın anlamlara gelen açıklama ve tanımlamaların yapıldığı görülmektedir. Nitekim Ventegodt vd., (2003) yeteneği kişinin yaşamını tam kapasite ile sürdürmesini sağlayan önemli varoluşsal öğeleri, Altınöz (2009) bireyin potansiyel olarak herhangi bir konuda neleri iyi yapabileceği konusundaki becerisi, Gagne (2004) sistematik olarak geliştirilen yeti, beceri ve bilgi ile ulaşılan olağanüstü bir ustalık düzeyi, Feldman (1986) kişinin tecrübeleriyle farklı yönlerde yapıcı etkileşimler kurma potansiyeli, Erdoğan (1999) “kişinin belirli ilişkileri kavrayabilme, analiz edebilme, çözümleyebilme, sonuca varabilme gibi zihinsel özellikleri ve bazı olguları gerçekleştirebilmesi şeklindeki bedensel özelliklerinin tamamıdır” şeklinde tanımlamaktadır.

Türk Dil Kurumu (TDK, 2023)’na göre ise; “bir kimsenin bir şeyi anlama veya yapabilme niteliği; istidat, kabiliyet, bir duruma uyma konusunda organizmada bulunan ve doğuştan gelen güç; kapasite, kişinin kalıtıma dayanan ve öğrenmesini çerçeveleyen sınır ve dışarıdan gelen etkiyi alabilme gücü” olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir ifadeyle yetenek; öğrenme gücü, belli bir eğitimden yararlanabilme gücü, kalıtımla getirilen gizilgücün, eğitimden ve çevre etkisi ile geliştirilmiş kısmı, bir kimsenin bir şeyi anlama veya yapabilme vasfı, marifet, beceri, hüner, kabiliyet, duruma uyma bahsinde organizmada bulunan ve doğuştan gelen gücüdür.

Yeteneğin tespit edilen bazı özellikleri bulunmaktadır. Akar (2015) bunları;
• Doğuştan gelen varoluşsal yapıdır,
• Belli ve özel alanlardaki üst düzey kabiliyetlerdir,
• Kişiye özel bir beceridir,
• Kişiyi ustalık düzeyine ulaştırır,
• Beceri ve yeterlik geliştirmeye temel teşkil eden; öğrenme, üretme, sergileme gücü
olarak kişinin potansiyelini vurgular,
• Öğrenme ortamı ile kişinin yeteneği performansa ve başarıya yansır,
• Yetenek ve performans arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır; yetenek arttıkça
performans artar,
• Doğal yetenek, öğrenme ortamı, beceri olarak üç bileşenden oluşur,
• Gelişimsel/geliştirilebilir bir yapıdır şeklinde özetlemiştir.

Her bireyde şu veya bu şekilde bir miktar yetenek vardır. Daha doğrusu bireyler belli yeteneklerle dünyaya gelir. Ancak yeteneğin her bireyde görünüm düzey ve derecesi farklılık gösterir. Bu nedenle yeteneksiz, yetenekli ve üstün yeteneklilik diye tanımlanan
özellikli bireylerden söz edilir. Bu anlamda üzerinde durulması gereken üstün yetenekliliktir. Çünkü normal yeteneğe sahip olanlara göre daha fazla üretici, yaratıcı ve buluşçu olan üstün yetenek sahibi bireylerdir. Bu nedenle tarihin her döneminde toplumlar yönünden üzerinde en çok durulan ve dikkate alınanlar üstün yetenekliler/yeteneklilik olmuştur.

Kaynak: Bekler, S. (2024). Sanat ve üstün yetenek ilişkisi üzerine yapılan çalışmaların bibliyometrik analiz yöntemiyle incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Tunceli: Munzur Üniversitesi. Kültür ve Sanat Yönetimi Anabilim Dalı.